Paris-Berlin, un trait d’union pour la diaspora yiddish dans l’entre-deux-guerres
Dans l’entre-deux-guerres, Paris et Berlin se sont érigés en véritables laboratoires de la culture yiddish moderne. L’exposition « Paris-Berlin, un trait d’union pour la diaspora yiddish », organisée par la Maison de la culture yiddish – Bibliothèque Medem dans le cadre d’une saison culturelle riche en conférences, rencontres et autres manifestations, explore cette période fascinante à travers la précieuse iconographie de la Bibliothèque Medem.
L’exposition met en lumière l’essor du yiddishisme, un mouvement visant à établir la langue et la culture yiddish comme piliers de l’identité juive. Elle nous convie à suivre les voyages littéraires d’écrivains yiddish, qui ont capturé l’ambivalence et la complexité de ces métropoles dans leurs œuvres en prose et en poésie.
L’avant-garde yiddish est également mise à l’honneur, illustrant à quel point le cosmopolitisme de Paris et Berlin a constitué un terrain fertile pour ce courant artistique et intellectuel. Des figures comme Marc Chagall, Perets Markish et Oser Warszawski ont enrichi le paysage culturel de ces villes.
Cette période a été marquée par l’hyperinflation, le tumulte politique et le traumatisme de la première guerre mondiale. Pour la communauté migratoire d’intellectuels et d’artistes yiddish ayant émigré de l’Est vers l’Ouest, se sont ajoutés les blessures des pogroms antijuifs en Ukraine, des massacres d’une ampleur sans précédent qui ont suscité l’acte de vengeance de Sholem Schwartzbard. L’urgence de rendre compte de ces événements, que ce soit par la collecte d’archives ou par la fiction, a caractérisé la complexité de la scène culturelle yiddish, créant des correspondances entre les deux capitales.
Cette exposition est une invitation à explorer de manière nuancée la diaspora yiddish à travers le prisme de ces deux villes emblématiques. Elle nous convie à apprécier l’histoire du yiddish dans ces cités où, malgré sa destruction par les nazis durant la seconde guerre mondiale, la culture yiddish persiste à tisser des liens continus avec son passé.
פּאַריז – בערלין, אַ בינדשטריך צווישן די ייִדיש־תּפֿוצות צווישן ביידע וועלט־מלחמות
צווישן ביידע וועלט־מלחמות זענען פּאַריז און בערלין געוואָרן אמתע לאַבאָראַטאָריעס פֿון דער מאָדערנער ייִדישער קולטור. דער פּאַריזער ייִדיש־צענטער – מעדעם־ביבליאָטעק אָרגאַניזירט די אויסשטעלונג „פּאַריז – בערלין, אַ בינדשטריך צווישן די ייִדיש־תּפֿוצות“ ווי אַ טייל פֿון אַ רײַכער קולטור־פּראָגראַם וואָס נעמט אַרום רעפֿעראַטן, ליטעראַרישע באַגעגענישן און אַנדערע אונטערנעמונגען. זי שטעלט פֿאָר די דאָזיקע פֿאַסצינירנדיקע תּקופֿה דורך די יקר־המציאותן פֿון די זאַמלונגען פֿון דער מעדעם־ביבליאָטעק.
די אויסשטעלונג באַלײַכט דעם אויפֿבלי פֿון ייִדישיזם, אַ באַוועגונג וואָס שטרעבט צו שטעלן די ייִדישע שפּראַך און קולטור אויבן אָן, ווי דער יסוד פֿון דער ייִדישער אידענטיטעט. זי פֿאַרבעט אונדז אויף ליטעראַרישע רײַזעס מיט ייִדיש־שרײַבערס וואָס האָבן באַוויזן אויפֿצוכאַפּן די אַמביוואַלענץ און די קאָמפּליצירטקייט פֿון די צוויי הויפּטשטעט אין זייער ווערק אין פּראָזע און פּאָעזיע.
מיר האָבן אונטערגעשטראָכן די ראָלע פֿונעם ייִדישן אַוואַנגאַרד, ווײַזנדיק ווי די דאָזיקע באַוועגונג האָט געפֿונען אַ פֿרוכפּערדיקן באָדן אינעם קאָסמאָפּאָליטיזם פֿון פּאַריז און בערלין, וואָס פּערזענלעכקייטן ווי מאַרק שאַגאַל, פּרץ מאַרקיש צי עוזר וואַרשאַווסקי האָבן באַרײַכערט זייער קולטורעלע לאַנדשאַפֿט.
די תּקופֿה איז געשטאַנען אונטערן צייכן פֿון היפּער־אינפֿלאַציע, פֿון פּאָליטישע אומרוען און טראַוומעס פֿון דער ערשטער וועלט־מלחמה. אויף די ייִדישע אינטעלעקטואַלן און קינסטלער וואָס האָבן אַריבערגעוואַנדערט פֿון מיזרח קיין מערבֿ האָבן דערצו געלייגט אַ בלוטיקן חותם די פּאָגראָמען אין אוקראַיִנע — שחיטות וואָס זענען איבערגעשטיגן אַלע פֿריִערדיקע און וואָס האָבן אַרויסגערופֿן שלום שוואַרצבאַרדס נקמה־אַקט. די גענייטיקייט זיך אָפּצורופֿן אויף די דאָזיקע געשעענישן — ווער דורך צונויפֿזאַמלען דאָקומענטאַציע, ווער מיט אַ ליטעראַרישן טעקסט — האָט געשטאַלטיקט די קאָמפּליצירטע ייִדישע קולטור־בינע צווישן ביידע שטעט.
די אויסשטעלונג פֿאַרבעט אונדז אויסצופֿאָרשן מיט זייערע שאַטירונגען די ייִדישע תּפֿוצות דורך דער פּריזמע פֿון די צוויי עמבלעמאַטישע שטעט. זי גיט אַן אָנרעג אָפּצושאַצן דעם קיום פֿון ייִדיש אין ביידע מעטראָפּאָליעס, וווּ, ניט געקוקט אויף די נאַצישע חורבנות בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה, שטרעבט די ייִדישע קולטור נאָך אַלץ אָנצוקניפּן זיך מיט איר עבֿר.
.